Kiezen: op zoek naar de beste match tussen willen en kunnen

Ga ik studeren of neem ik een tussenjaar? Word ik kok of piloot? Ga ik op de fiets of pak ik de bus? Begin ik voor mezelf of blijf ik voor mijn baas werken? Of het nu gaat om kleine of grote keuzes, steeds meer mensen ervaren keuzestress. Hoe help je een coachee bij het vinden van de juiste keuze?

Met welke coachvraag iemand ook binnenkomt, er ligt altijd een keuze aan ten grondslag. We kunnen allemaal kiezen, maar niet elke keuze is even gemakkelijk. Voordat we ’s morgens de deur achter ons dichttrekken hebben we al ontelbaar veel keuzes gemaakt. Gelukkig maken we de meeste keuzes onbewust. Want kiezen, of eigenlijk niet weten wat te kiezen, kost veel mentale energie. Dit komt doordat kiezen als lastig wordt ervaren door de verantwoordelijkheden en consequenties waarmee de keuze gepaard gaat. Dat brengt onzekerheid met zich mee. En als er zoveel te kiezen valt, betekent kiezen ook ‘nee’ zeggen tegen een heleboel alternatieven.

De juiste keuze

In de kern gaat het bij het maken van de juist keuze om het kennen van behoeften, het creëren van overzicht en stellen van prioriteiten. Als je daar de best passende mogelijkheid bij vindt heb je de juiste keuze gevonden. Het is de kunst van coaches om coachees hierbij te helpen, maar hoe weet je of iemand de juiste keuze maakt? Lieneke: ‘Richt je op dat wat het belangrijkst is voor je coachee. Een keuze die voorziet in een behoefte op de lange termijn is meestal de juiste keuze. Veel mensen maken een keuze door voor de minst slechte optie te kiezen. De veilige keuze. Mijn tip voor de juiste keuze is: kijk vooral naar alle goede dingen die kunnen gebeuren wanneer je verschillende opties tegen elkaar afzet. Welke optie belooft de best denkbare uitkomst? Is deze realistisch? Haalbaar? Ga daar dan voor!’

Valkuilen

Lieneke: ‘Veel van mijn coachees zijn op zoek naar de perfecte keuze. Of het gaat om studiekeuze, loopbaankeuze of keuzes op het gebied van relatie, wonen of kinderen. Aan mij de taak verwachtingen bij te schaven en realistische doelen te stellen. Ik zoek naar de beste match tussen wat iemand wil en wat er kan.’ Daarnaast zorgt niet kunnen kiezen voor onzekerheid, het geeft een onaangenaam gevoel. Het is een valkuil om dan maar wat te kiezen om ‘er van af te zijn’. Lieneke: ‘Ik vind het belangrijk om tijdens het keuzeproces stil te staan bij deze onzekerheid. Durft de coachee de onzekerheid te voelen en onderzoeken? Onzekerheid is normaal en hoort erbij. Je weet immers wat je hebt en opgeeft, maar niet wat je krijgt. Pas wanneer iemand de keuzeonzekerheid kan accepteren is het tijd om een volgende stap te zetten.’ Wat Lieneke in de praktijk ook vaak ziet is dat coachees het liefst binnen hun comfortzone blijven. Toch is het volgens haar ook belangrijk nieuwe ervaringen op te doen en zo verder te kijken dan het bekende en vertrouwde. ‘Moedig je coachee hier dan ook vooral toe aan!’ Van al die nieuwe indrukken kan iemand echter ook overprikkeld raken en het overzicht verliezen. Dan is de comfortzone juist de plek om op te laden, ervaringen te verwerken, overzicht te creëren en de balans op te maken. Soms is uitstel goed omdat de tijd nog niet rijp is om een keuze te maken. Het kan heel legitiem zijn om een keuze uit te stellen tot een moment dat er meer ruimte voor is. Bijvoorbeeld wanneer iemand overspannen is, of een heftige gebeurtenis achter de rug heeft. Lieneke: ‘Om te voorkomen dat in zo’n geval uitstel afstel wordt, is het belangrijk wel een deadline aan de keuze te stellen. Vervolgens kan de keuze dan even losgelaten worden. Als je even geen aandacht aan je keuze besteedt komt het antwoord vaak ook vanzelf. Dat komt doordat ons slimme onbewuste er in de tussentijd mee aan de slag gaat. Het is aan jou als coach om in te schatten of iemand er wel aan toe is om knopen door te hakken. Hoe voelt je coachee zich? Hoe zijn de omstandigheden? Is er ruimte om de keuze te maken, of is er iets dat de keuze nog in de weg staat?’

Levenslang

Door coachtrajecten niet alleen te richten op het vinden van een antwoord op de coachvraag, maar ook het ontwikkelen van de keuzevaardigheid van de coachee mee te nemen geef je meerwaarde aan het traject. Zo is je coachee ook bij volgende dilemma’s beter uitgerust zelfstandig een goede keuze te maken. Lieneke: ‘Kiezen is een krachtige tool om je leven naar eigen inzicht vorm te geven. Als je coachee de kunst van het kiezen eenmaal onder de knie heeft zal hij ervaren dat kiezen makkelijker wordt en er steeds meer plezier in krijgen. Zo levert een traject niet alleen een keuze op, maar ook een vaardigheid waar iemand de rest van zijn leven profijt van heeft.’